Tereny pasa pobrzeży położone są nad Morzem Bałtyckim. Głównymi częściami są: Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie i Pobrzeże Gdańskie. Pas pobrzeży składa się jednak z wielu mniejszych, ale szczególnych elementów takich jak Żuławy Wiślane, Nizina Staropruska czy Mierzeja Helska. Pas został ukształtowany jako ostatni z regionów Polski. Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów) Regiony fizycznogeograficzne Polski VI Pas pobrzeży W obrębie pasa wyróżniamy trzy główne pobrzeża: Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie. Jednak w obrębie Pobrzeża Gdańskiego dodatkowo możemy wskazać cały szereg innych, małych, ale istotnych jednostek takich jak: Mierzeja Helska, Mierzeja Wiślana czy Równina Warmińska oraz Żuławy Wiślane. Uzupełnieniem jednostek pasa jest nieleżąca bezpośrednio nad morzem Nizina Staropruska. Szczegółowa mapa pasa pobrzeży (kliknij, aby powiększyć) Źródło: Pas pobrzeży jest niewielki, liczy zaledwie 20 tys. km2 czyli około 6,5% obszaru Polski, a pod względem powierzchni wyprzedza tylko pas kotlin. Obejmuje nadmorski teren trzech województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Pas pobrzeży jest najniżej położonym obszarem Polski, obejmuje linię brzegową leżącą na poziomie morza lub tuż powyżej, ale też obszary niewielkich depresji. Południową granicę pasa stanowi zbiorowisko wysoczyzn pasa pojezierzy. 1. Powstanie i budowa geologiczna pasa pobrzeży Budowa geologiczna pasa pobrzeży odgrywa niewielkie znaczenie w kontekście funkcjonalno-krajobrazowym i nie różni się w istotny sposób od budowy pasa pojezierzy i pasa nizin. Zasadniczy podział między części podłoża skalnego – platformę zachodnioeuropejską i platformę wschodnioeuropejską przebiega nieopodal Koszalina (Pobrzeże Koszalińskie). Budowa geologiczna nie wpłynęła też w istotny sposób na zaopatrzenie pasa pobrzeży w wartościowe surowce mineralne, których praktycznie tutaj nie ma. Jedyne istotne zasoby dotyczą ropy naftowej w sąsiedztwie Kamienia Pomorskiego (Pobrzeże Szczecińskie) oraz na dnie Bałtyku, a ponadto w rejonie Zatoki Puckiej znajdują się złoża soli kamiennej, ale nie mają one wielkiego znaczenia. Zdecydowanie bardziej istotne od budowy geologicznej, były procesy egzogeniczne wpływające na ukształtowanie pasa. Podobnie jak pojezierza, także pobrzeża znalazły się pod wpływem (prawdopodobnie) wszystkich zlodowaceń, które wystąpiły na terenie Polski. Z tego powodu w warstwie powierzchniowej znajdują się osady polodowcowe o miąższości 50-100 metrów (za wyjątkiem Żuław Wiślanych i linii brzegowej). W terenie można dostrzec także liczne formy rzeźby młodoglacjalnej, a krajobraz tego w gruncie rzeczy niewielkiego obszaru jest względnie zróżnicowany. Na większości obszaru pasa, deniwelacje są jednak niewielkie, a rzeźba względnie spokojna, równinna, stopniowo narastająca ku pojezierzom. Przykładem urozmaicenia krajobrazu pobrzeży jest Pradolina Redy-Łeby na Pobrzeżu Gdańskim i Pobrzeżu Koszalińskim Źródło: Geologicznie, wierzchnia warstwa pasa pobrzeży jest najmłodszym (całościowym) elementem naturalnym ukształtowania powierzchni Polski. Najmłodsze elementy pasa pochodzą już z holocenu, z okresu po ustąpieniu lądolodu. Linia brzegowa związana jest z formowaniem Morza Bałtyckiego, a jej aktualny przebieg (wciąż ulegający zmianom) sięga nie dalej niż 4000 lat Jeszcze młodsze są Żuławy Wiślane, powstałe na skutek akumulacyjnej działalności Wisły (patrz niżej). Pod względem wysokościowym, pobrzeże jest najniższym pasem rzeźby terenu, który kończy się wraz z pojawieniem się wysokich wysoczyzn morenowych. Za geograficzną granicę pasa pobrzeży przyjęto 50 m ale ma ona charakter umowny. Tak wyznaczone pobrzeża różnią się zasięgiem. Np. Pobrzeże Szczecińskie obejmuje obszary odległe nawet o 100 km od brzegu, na Pobrzeżu Koszalińskim jest to około 30 km, podczas gdy w niektórych miejscach Pobrzeża Gdańskiego, obszar ten zawęża się do zaledwie kilku kilometrów (tak, że samo miasto Gdańsk leży równocześnie w pasie pojezierzy i pasie pobrzeży). Jednocześnie częścią pobrzeży jest też Nizina Staropruska, mimo iż nie leży nad morzem (w części polskiej), ponieważ jej większy fragment znajduje się w rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim. Jest to też kraina niemal całkowicie pozbawiona jezior (podobnie jak pas pobrzeży – za wyjątkiem jezior przybrzeżnych i deltowych) i mająca odpowiednio mniej niż pojezierza form polodowcowych, stąd jej zaklasyfikowanie do tego pasa. Faktycznie jednak to tutaj znajduje się najwyższy punkt pasa pobrzeży – Góra Zamkowa (216 m Poszczególne elementy pasa pobrzeży różnią się od siebie. Pobrzeże Szczecińskie obejmuje płaskie i faliste moreny denne, Pobrzeże Koszalińskie z kolei jest zdecydowanie bardziej pofałdowane. Tutaj znajduje się faktycznie najwyższy punkt pobrzeży (pomijając Nizinę Staropruską która nie jest w Polsce pobrzeżem) czyli Rowokół. Pobrzeże Gdańskie odznacza się najbardziej ostrą granicą pobrzeża-pojezierza. Z kolei Żuławy Wiślane są niemal całkowicie płaskie i mają zupełnie inną genezę niż reszta pasa. Morena Czołowa, której częścią jest Rowokół – widziana od strony Jeziora Gardno Źródło: 2. Wybrzeże polskiego Bałtyku Polska linia brzegowa ciągnie się na 770 km, co jest wartością w gruncie rzeczy niewielką i świadczy o słabym rozwinięciu linii brzegowej. Przebiegająca już na powierzchni wód morskich granica morza terytorialnego liczy niewiele mniej, bo 440 kilometrów. Każda z części polskiego wybrzeża ma nieco inną charakterystykę. Część zachodnia – Pobrzeże Szczecińskie ma najbardziej urozmaiconą linię brzegową. Charakteryzuje się ona obecnością wysp i półwyspów. Szczególnie istotne są wyspy Uznam i Wolin. Większa – Uznam, znajduje się w większości po stronie niemieckiej. Największa wyspą Bałtyku polskiego wybrzeżu pozostaje więc Wolin. Obie wyspy oddzielają Zalew Szczeciński od Morza Bałtyckiego. W ten sposób Zalew Szczeciński jest de facto laguną przybrzeżną. Mapa wyspy Wolin z fragmentem wyspy Uznam Źródło: Oprócz wyspy Wolin, innym elementem krajobrazu Pobrzeża Szczecińskiego zasługującego na szczególną uwagę jest delta wsteczna Świny. Jest to nietypowa delta rzeki – narastająca w kierunku przeciwnym do spływu wód rzecznych na skutek akumulacji wód rzecznych po cofkach. Takie zjawisko na świecie nie należy do częstych. Delta wsteczna Świny Źródło: Środkowa część polskiego wybrzeża, czyli Pobrzeże Koszalińskie, cechuje się względnie łagodną i wyrównaną linią brzegową. Głównym urozmaiceniem tego fragmentu są liczne jeziora przybrzeżne, powstałe na skutek odcięcia otwartych wcześniej zatok przez piaszczyste mierzeje. Jezioro Jamno jest jednym z wielu jezior przybrzeżnych Pobrzeża Koszalińskiego Źródło: Urozmaicenie linii brzegowej ponownie wzrasta na Pobrzeżu Gdańskim. Jego charakterystycznym elementem są otwarte zatoki (Pucka, Gdańska), częściowo ograniczone kosami czyli piaszczystymi wałami. Najważniejszymi z nich są Mierzeja Helska oraz Mierzeja Wiślana, w wyniku obecności których powstały odpowiednio: Zatoka Pucka i Zalew Wiślany. Półwysep Helski (Mierzeja Helska) to najbardziej charakterystyczny element Pobrzeża Gdańskiego Źródło: Pobrzeże Gdańskie nierozłącznie związane jest z królową polskich rzek czyli Wisłą, która ma tutaj swoje deltowe ujście. Rzeka utworzyła tutaj rozległy obszar aluwialny – Żuławy Wiślane. Nie wszyscy wiedzą, że dzisiejsze ujście Wisły nie jest naturalne i powstało na skutek przekopu wykonanego w 1895 r. w sąsiedztwie Mikoszewa. To działanie pozwoliło uchronić Żuławy przed powtarzającymi się katastrofalnymi powodziami. Pozostałością po dawnym korycie jest Martwa Wisła, a na skutek inwestycji powstała Wyspa Sobieszewska. Obecne ujście Wisły w sąsiedztwie Mikoszewa Źródło: Przypomnij sobie typy wybrzeży i formy rzeźbotwórczej działalności morza (kliknij, aby przejść) Najbardziej istotnymi typami wybrzeży, które możemy zaobserwować nad polską częścią Bałtyku jest wybrzeże typu niskiego (akumulacyjne) – mierzejowo-zalewowe oraz wybrzeże typu wysokiego (abrazyjne) – klifowe. Przeważającą część polskiego wybrzeża (około 80%) stanowi wybrzeże niskie (mierzejowo-zalewowe). Ma ono charakter akumulacyjny – powstałe z materiału osadzanego przez wody morskie, często z wcześniej wyerodowanego nadmorskiego wzniesienia (w tym klifu). Jego głównymi cechami charakterystycznymi są: Obecność szerokich nawet na kilkadziesiąt metrów, piaszczystych plaż (zbudowanych głównie z białego kwarcu, który nadaje im charakterystyczną, jasną barwę). Obecność kos, w tym mierzei oraz zatok, zalewów i jezior przybrzeżnych. Obecność nadmorskich pól wydmowych, powstałych na skutek akumulacji eolicznej. Jedne z najpiękniejszych plaż Bałtyku mieszczą się we wschodniej części Pobrzeża Koszalińskiego zwanej Wybrzeżem Słowińskim, np. w Dębkach Źródło Charakterystyczne elementy polskiego wybrzeża niskiego czyli mierzeje, zalewy i jeziora przybrzeżne powstają w toku kształtowania kosy (odcinającej zatokę morską) za sprawą fal i prądów przybrzeżnych na płytkich morzach. Przenoszą i akumulują one materiał (głównie piasek) z zachodnich ku wschodnim wybrzeżom Bałtyku. Oprócz Polski, wybrzeże jest charakterystyczne dla rosyjskiego Obwodu Kaliningradzkiego. Schemat powstawania mierzei i jeziora przybrzeżnego Źródło: Rzadziej w Polsce spotkać można wybrzeże typu wysokiego – klifowe, zwane również wybrzeżem abrazyjnym od nazwy procesu (abrazji), w wyniku którego zostało utworzone. Powstaje ono na skutek erozyjnej działalności morza, które pochłania kolejne fragmenty nabrzeża, docierając aż do nadmorskich wysoczyzn morenowych (zbudowanych z podatnej na niszczenie gliny), które następnie również ulegają erozji. W ten sposób powstają nadmorskie urwiska (klify, falezy), u podnóży których zalegają zniszczone przez morskie fale skały. Z czasem, na skutek ruchów masowych i podcięcia przez morskie fale ich podstawy, zapadają się one, a brzeg coraz bardziej się cofa. Przebieg abrazji – schemat Źródło: Opracowanie własne – Maksymilian Radwański. Przebieg abrazji – filmik Źródło: Skutki abrazji mogą być poważne i prowadzić do cofnięcia się brzegu nawet o wiele kilometrów. Najbardziej znanym polskim przykładem jest nadmorska miejscowość Trzęsacz, gdzie brzeg cofnął się o 2 kilometry w ciągu 600 lat. Brzeg w Trzęsaczu w 1870 i 2008 r. Źródło: oraz Głównymi cechami wybrzeża klifowego w Polsce są więc: Strome urwisko skalne tuż przy linii brzegowej. Obecność zniszczonych skał u podnóża klifu. Obserwowalne w perspektywie wieloletniej cofanie się brzegu. Najbardziej znanym klifem w Polsce jest Klif Orłowski w Gdyni Źródło: Zbiory własne. 3. Środowisko pasa pobrzeży Pas pobrzeży różni się nieznacznie klimatycznie od pozostałego obszaru Polski, co zawdzięcza nadmorskiemu położeniu. Przeciętna amplituda temperatur jest mniejsza (należy do najniższych w Polsce), a opady wyższe niż przeciętne (sięgają 800 mm). Szczególnie daje się zaobserwować bardziej łagodne zimy, jednocześnie średnie temperatury najcieplejszego miesiąca (lipiec) są nieco niższe niż w głębi lądu. Jednocześnie łatwo można zaobserwować, typowy dla Polski wzrost kontynentalizmu klimatu w kierunku wschodnim. Klimatogramy pasa pobrzeży (kliknij, aby powiększyć) Źródło: Ważnym i charakterystycznym elementem typowym tylko dla pasa pobrzeży jest obecność nadmorskiej bryzy, czyli wiatru okresowo-zmiennego o dobowym rytmie zmiany kierunku wiania (za dnia od morza ku lądowi, nocą odwrotnie), będącego wynikiem różnicy w tempie nagrzewania się lądu i morza. Aby przypomnieć sobie więcej o bryzie i innych wiatrach – kliknij tutaj Pewną nietypowością cechują się także wody powierzchniowe obszaru. Ponieważ po szczytach wysoczyzn morenowych przebiegają granice działów wodnych, przez pas pobrzeży przepływa duża liczba małych rzek – zwanych rzekami przymorza. Nie łączą się one z większymi ciekami (czasem jedynie wykorzystują niewielkie dopływy) i płyną bezpośrednio do Bałtyku. Należą do nich Łeba, Parsęta czy Słupia. Ponadto w obrębie pasa znajdują się odcinki ujściowe największych polskich rzek – Wisły i Odry. Wartko płynące rzeki przymorza, w obrębie pasa pobrzeży płyną nieco wolniej Źródło: Mimo, iż obszar pasa pobrzeży nie należy do szczególnie jeziornych, to właśnie wody stojące są dość interesującym elementem jego krajobrazu. Wzdłuż linii brzegowej Pobrzeża Koszalińskiego powstała seria jezior przybrzeżnych, z których niektóre należą do największych naturalnych zbiorników w Polsce. Jezioro Łebsko jest trzecim największym polskim jeziorem, a Gardno i Jamno odpowiednio ósmym i dziewiątym. Szczególnie interesujące są okolice Wybrzeża Słowińskiego, gdzie w sąsiedztwie jezior Łebsko i Gardno znajdują się wydmy ruchome. Większość wydm jest chociaż częściowo unieruchomiona przez porastającą je roślinność, tymczasem te w okolicach Łeby – przemieszczają się na skutek działalności wiatru. Tworzy to malowniczy krajobraz wysokich na kilkadziesiąt metrów piaszczystych wzniesień (najwyższa z wydm – Wydma Łącka ma obecnie wysokość około 30 m W celu ochrony tego wyjątkowego krajobrazu utworzono tutaj Słowiński Park Narodowy. Ruchome wydmy w Słowińskim PN są osobliwością na skalę światową Źródło: Inny obszar uznany za szczególnie wartościowy znajduje się na Wyspie Wolin. W celu ochrony nietypowego połączenia krajobrazu moren polodowcowych z zalewem morskim i najwyższymi w kraju, wciąż abrazyjnie niszczonymi klifami, utworzono tam Woliński Park Narodowy. Największe zainteresowanie turystów wzbudza jednak położone tam Jezioro Turkusowe – sztuczny zbiornik powstały poprzez zalanie (wodami podziemnymi) dawnego wyrobiska skał kredy. To właśnie białym utworom dna, jezioro zawdzięcza swój niezwykły kolor. Jezioro Turkusowe na Wyspie Wolin Źródło: Innym interesującym zbiornikiem jest Jezioro Miedwie, które będąc jeziorem rynnowym, osiągnęło dość duże (jak na ten typ jeziora) rozmiary i pod względem powierzchni zajmuje piąte miejsce w Polsce. Jeszcze ciekawsze są dwa duże jeziora deltowe – Druzno (w delcie Wisły) oraz Dąbie (w delcie Odry). Zbiorniki te powstały na skutek rozlewania się wód rzecznych w odcinku ujściowym i następnie ich odcięcia przez nanoszenie osady. Jezioro Dąbie jest czwartym największym zbiornikiem naturalnym w Polsce. 4. Żuławy Wiślane – szczególny region Szczególnym elementem pasa pobrzeży są Żuławy Wiślane. Są one najmłodszym (tej wielkości) obszarem krajobrazowym (naturalnym) Polski. Żuławy powstały około 6 tys. – 1 tys. lat temu. W przeszłości teren Żuław był morską zatoką, sięgającą nawet na południe od osi Tczew-Malbork. Etapy powstawania Żuław Wiślanych Źródło: Etapami formujący się dzisiejszy kształt koryta Wisły, związany był z nanoszeniem przez rzekę osadów aluwialnych i nadbudowywania terenu w wyniku ich akumulacji na dnie płytkiej morskiej zatoki. Stopniowo – w okresie około 5 tysięcy lat, doprowadziło to do powstania niemal całkowicie płaskiego terenu o powierzchni około 1,7 tys. km2. Żuławy Wiślane są niemal idealnie płaskim terenem – sprawiają wrażenie, jak utworzone na skutek działalności dużego walca Źródło: Geneza powstania Żuław przyczyniła się do względnie niskich (sięgających do około 10 m wysokości tego terenu. Tereny do 5 m to około 50% powierzchni Żuław. Ponadto szacuje się, że około 30% Żuław mogą stanowić depresje – w tym najniżej położony punkt w Polsce – w okolicach Marzęcina (-2,07 m Również sposób powstania Żuław – utworzonych przez osady z Wisły, przyczynił się do wykształcenia tutaj największego w Polsce obszaru bardzo żyznych gleb – madów rzeczych. Mimo tego, teren ten przez lata nie był wykorzystywany rolniczo, ze względu na ciągle zalewanie go bądź to przez Wisłę – bądź przez wody morskie. Dopiero poczynione w średniowieczu inwestycje w sieć kanałów melioracyjnych i grobli przeciwpowodziowych (wykonane przez zmagających się z podobnymi problemami Holendrów), umożliwiły przekształcenie tego terenu w jeden z najważniejszych obszarów rolniczych Polski. Doskonałe gleby oraz względnie dobre warunki klimatyczne i korzystne ukształtowanie terenu, pozwalają na uprawę wymagających roślin, takich jak buraki cukrowe czy pszenica. Zamek Krzyżacki w Malborku nad Nogatem – odnogą odcinka ujściowego Wisły Teren rolniczy Żuław nie jest zbyt intensywnie zasiedlony. Dużą rolę w jego zagospodarowaniu odegrali Krzyżacy, po których pamiątką jest dawna stolica ich państwa – Malbork, z największym na świecie Zamkiem ceglanym (wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO). Pruszcz Gdański, Malbork, Tczew oraz Elbląg i częściowo Gdańsk, stanowią jednak miejscowości graniczne Żuław. W ich centralnej części nie ma zbyt wielu mieszkańców. Największym ośrodkiem jest Nowy Dwór Gdański, liczący zaledwie 10 tys. mieszkańców. 5. Działalność antropogeniczna w pasie pobrzeży Pas pobrzeży jest jednym z najsłabiej zaludnionych, a większe miejscowości otoczone są przez obszary prawie niezamieszkałe. Szczególnie interesującym zjawiskiem jest sezonowość zaludnienia pasa, gdzie zwykle małe nadmorskie miejscowości latem zamieniają się w mini-metropolie, pełne turystów, zimą zaś – niemal zupełnie wymierają. Wśród większych miast regionu należy wymienić: Na Pobrzeżu Szczecińskim: Szczecin, Stargard Szczeciński, Police, Kołobrzeg, Świnoujście. Na Pobrzeżu Koszalińskim: Koszalin, Słupsk i Lębork. Na Pobrzeżu Gdańskim: Wejherowo, Gdynię, Sopot, Gdańsk Na Żuławach Wiślanych: Pruszcz Gdański, Malbork i Elbląg oraz Tczew (częściowo). Na granicy Pojezierza Pomorskiego i Żuław Wiślanych leży Tczew. Z kolei żadnych dużych miejscowości nie znajdziemy na Nizinie Staropruskiej. Położony nad Wisłą Tczew łączy elementy krajobrazu Żuław (wschodnia część miasta) i Pojezierza Pomorskiego (zachodnia część miasta) Źródło: Centrami życia gospodarczego pasa pobrzeży są większe miasta – Gdańsk, Gdynia, Słupsk, Koszalin, Szczecin czy Elbląg. Obszary poza dużymi miastami wykorzystuje się rolniczo. Szczególnie Żuławy Wiślane, które stały się jednym z najważniejszych polskich obszarów produkcji buraka cukrowego i przyczyniły się do utworzenia na wschodnim Pomorzu całej sieci cukrowni, z których jednak wiele w ostatnich dekadach upadło. Istotna w obrębie pasa jest także produkcja warzyw i owoców. Przetwórstwo produktów rolnych z Żuław, buraka cukrowego, odgrywa istotne znaczenie gospodarcze – np. cukrownia w Malborku Źródło: Oprócz rolnictwa, nadmorskie położenie w oczywisty sposób wiąże ten teren z gospodarką morską. Wielu mieszkańców pobrzeży, zwłaszcza małych miejscowości nadmorskich, trudni się rybołówstwem. Aktywność ta znana jest mieszkańcom Pomorza od samego początku zaludniania tych ziem. Wielu mieszkańców pasa pobrzeży, zwłaszcza w okolicach Zatoki Gdańskiej, zajmuje się także zbieractwem bursztynu. Do dawnej nazwy tego „kamienia” nawiązuje nazwa nadmorskiej miejscowości Jantar. Z rybołówstwem związana jest nawet nazwa niektórych miejscowości – np. Kątów Rybackich Źródło: Szczególnie istotną rolę w aktywności gospodarczej odgrywają jednak porty morskie. Gdańsk, Gdynia czy Szczecin to zagłębia przemysłu stoczniowego, a także transportu morskiego. Największy w Polsce port morski, jak również największy w Polsce terminal kontenerowy mieści się w Gdańsku. DCT Gdańsk (Deepwater Container Terminal) Źródło: Gdańsk jako największe miasto regionu Pobrzeży odgrywa także ponadprzeciętną rolę polityczna i historyczną o randze co najmniej Europejskiej. W Gdańsku mieści się Westerplatte, symboliczne (choć wcale nie faktyczne) miejsce rozpoczęcia II Wojny Światowej oraz muzeum tego konfliktu. Miasto jest także nierozłącznie związane z tradycją kupiecką, będąc w przeszłości najważniejszym portem handlowym I Rzeczpospolitej (eksport zboża). Jednocześnie Gdańsk ma bardzo bogatą historię najnowszą. To miejsce narodzin największego ruchu społecznego w Europie – Solidarności. W celu upamiętnienia ważnych wydarzeń politycznych w Polsce – w Gdańsku utworzono Europejskie Centrum Solidarności Źródło: Dla przeciętnego mieszkańca Polski pas pobrzeży będzie się jednak przede wszystkim kojarzył z nadmorskim wypoczynkiem (co jest oczywiście skojarzeniem jak najbardziej prawidłowym). W pasie brzegowym znajdują się dziesiątki mniejszych i większych miejscowości turystycznych. Sięgająca milionów liczba turystów to zasługa pięknych plaż, urokliwego krajobrazu oraz możliwości zjedzenia Bałtyckich ryb. Najbardziej znanymi miejscowościami turystycznymi są: Międzyzdroje, Mielno, Darłowo, Ustka, Łeba, Władysławowo, Hel, Sopot i Krynica Morska. Wiele z miejscowości wykształciło bogatą ofertę rozrywkową dla odwiedzających ich turystów. Prym w tym wiedzie oczywiście Sopot, relatywnie niewielkie miasto, które bywa nazywane „letnią stolicą Polski” i powszechnie uznawane jest za jedno z najbardziej imprezowych miast Polski. W Sopocie znajduje się też najdłuższe w Polsce molo. Molo w Sopocie przyciąga każdego roku miliony turystów z Polski i zagranicy Źródło:

Pasy rzeźby terenu w Polsce to od południa kolejno: góry, wyżyny, niziny, pojezierza i pobrzeża. Krajobrazy Polski 22 Mapa Serwisu; Korzystanie z

Pobrzeża, Pojezierza, Niziny Środkowopolskie, Wyżyny Polskie, Kotliny Podkarpackie, Góry (Karpaty i Sudety0. Ranking Ta tablica wyników jest obecnie prywatna. Kliknij przycisk Udostępnij, aby ją upublicznić. Ta tablica wyników została wyłączona przez właściciela zasobu. Ta tablica wyników została wyłączona, ponieważ Twoje opcje różnią się od opcji właściciela zasobu. Wymagane logowanie Opcje Zmień szablon Materiały interaktywne Więcej formatów pojawi się w czasie gry w ćwiczenie.

mapa polski pasy rzeźby terenu